Vanaf 1 januari 2026 geldt in Nederland de nieuwe Energiewet 2026. Deze vervangt vanaf dan de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. De wet stimuleert onder andere verduurzaming, flexibiliteit op het net, efficiënter energiebeheer en participatie door bedrijven, burgers en gemeenten, zoals energiegemeenschappen. Het doel van deze wet: een betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar energiesysteem dat klaar is voor de toekomst.

Deze wet brengt veranderingen mee voor bedrijven, organisaties en gemeenten. Wat betekent deze nieuwe Energiewet voor u? Wat zijn de verplichtingen en kansen? Als onafhankelijk energieadviesbureau voor de zakelijke markt zetten we alles voor u op een rij. Dat doen we per artikel van de nieuwe Energiewet.

Deel 1: begripsbepalingen, de basis voor rechten en plichten

De Energiewet introduceert cruciale definities zoals kleine of grote aansluiting, actieve afnemer, energiegemeenschap en allocatiepunt. Deze begrippen zijn bepalend voor uw spelregels.

Voor uw bedrijf is het belangrijk eerst vast te stellen of u een kleine (kleinverbruik aansluiting: een aansluiting van maximaal 3×80 ampère voor elektriciteit en maximaal 40 m³ gas per uur) of een grote aansluiting (grootverbruik aansluiting: een elektriciteitsaansluiting groter dan 3×80 ampère of een gasaansluiting met een capaciteit groter dan 40 m³ per uur) heeft. Een kleine aansluiting, bijvoorbeeld bij de meeste winkels in de winkelstraat, valt onder lichtere regels en biedt u meer bescherming. De wet houdt namelijk rekening met de minder zware onderhandelingspositie en kleinere schaal van kleinverbruikers (zoals winkels, kleine ondernemers en micro-ondernemingen). Daarbij gaat het onder andere om extra rechten, waarborgen en gunstigere voorwaarden ten aanzien van leveringszekerheid en contractuele bescherming. Grote aansluitingen, bijvoorbeeld bij fabrieken, vallen juist onder strengere regels, onder andere voor balanceren en transport van energie.

Wanneer uw bedrijf niet alleen stroom verbruikt maar ook teruglevert, bijvoorbeeld met zonnepanelen, wordt u een actieve afnemer genoemd. Dat geeft u extra mogelijkheden (bijvoorbeeld deelname energiegemeenschappen), maar brengt ook verplichtingen met zich mee. Zo moet er een goedgekeurde meter aanwezig zijn, en moeten de verbruiks- en opwekgegevens automatisch worden doorgegeven aan de landelijke registers. Zonder uw toestemming worden meetgegevens altijd automatisch doorgestuurd naar de landelijke registers, dat is wettelijk verplicht voor facturering, balancering en salderen. Toestemming is alleen nodig als u wilt dat een derde partij (bijvoorbeeld een energiegemeenschap of aggregator) toegang krijgt tot uw gegevens. Geeft u die niet, dan blijft u gewoon in het standaardsysteem maar kunt u niet deelnemen aan energiedelen of vraagrespons.

Kort gezegd: zonder een juiste meter en het doorgeven van de gegevens mag uw bedrijf niet meedoen aan energiedelen of aan diensten zoals vraagrespons, waarbij uw energieverbruik flexibel wordt afgestemd op het elektriciteitsnet.

Deel 2: energiegemeenschappen en energiedelen

De Energiewet erkent energiegemeenschappen officieel en maakt het mogelijk om energie te delen. Dat klinkt aantrekkelijk, maar het gaat wel samen met duidelijke regels.

Voor uw bedrijf of organisatie betekent dit dat u samen energie mag opwekken en verdelen met andere bedrijven, bijvoorbeeld via gezamenlijke zonnepanelen of een windmolen. U moet daarbij zorgen dat er voor elke deelnemer een officieel vastgelegd punt op het net bestaat (een zogenoemd allocatiepunt), en dat dit punt is uitgerust met een door de netbeheerder goedgekeurde meetinrichting (voor kleinverbruikers meestal een slimme meter, voor grotere aansluitingen een geijkte elektriciteits- of gasmeter) zodat opwek en verbruik correct kunnen worden geregistreerd. Zonder deze gecertificeerde meters en vastgelegde punten is energiedelen niet toegestaan. Bovendien moet u de gegevensuitwisseling regelen via de landelijke registers die de wet aanwijst: uw meetgegevens gaan automatisch van uw meter naar de netbeheerder en worden daar vastgelegd in het centrale register. Wilt u dat een energiegemeenschap, coöperatie of dienstverlener toegang krijgt, dan moet u dit zelf expliciet machtigen in het landelijke portaal van de netbeheerders.

Voor energiecoöperaties en verenigingen van eigenaars (VvE’s) komt daar nog iets extra’s bij. Als coöperatie of VvE bent u verplicht volledig transparant te zijn over hoe de opgewekte energie wordt verdeeld onder de leden. Ook moet u bij netbeheerder, de ACM en de leden duidelijk kunnen aantonen dat leden toestemming hebben gegeven voor het gebruik van hun meetgegevens. Daarmee valt u automatisch onder de regels van de Energiewet die gaan over beveiliging en privacy van data.

Ook gemeenten kunnen meedoen aan energiedelen, bijvoorbeeld door gemeentelijke gebouwen of installaties aan te sluiten op een collectief project. Als gemeente moeten u zich aan precies dezelfde regels houden als bedrijven en organisaties: er moet voor iedere aansluiting een meetpunt zijn, de data moet veilig worden uitgewisseld en er moet altijd rekening gehouden worden met de privacyregels die in de wet staan.

Deel 3: balanceren en vraagrespons

In de Energiewet staat dat elk allocatiepunt, het punt op het elektriciteits- of gasnet waar uw levering, verbruik of teruglevering officieel wordt gemeten, gekoppeld moet zijn aan een balanceringsverantwoordelijke. Dat is meestal een energieleverancier of een gespecialiseerde partij die ervoor zorgt dat de ingevoede en verbruikte energie in evenwicht blijven. Daarnaast is wettelijk vastgelegd dat vraagresponsdiensten mogelijk zijn. Dat zijn diensten waarbij u uw energieverbruik tijdelijk kunt aanpassen, bijvoorbeeld omdat de prijs hoog is of omdat de netbeheerder een seintje geeft dat het net zwaar belast wordt.

Voor uw bedrijf betekent dit dat u in uw contract duidelijk moet vastleggen wie uw balanceringsverantwoordelijke is. Zonder zo’n partij mag een aansluiting niet in gebruik worden genomen. Bedrijven die meedoen aan vraagrespons krijgen daar extra verplichtingen bij: de partij die de vraagrespons organiseert moet de financiële afhandeling correct uitvoeren, terwijl u zelf de juiste meetgegevens moet aanleveren volgens de regels van de ACM. Dit vraagt om goede afspraken met de partij die de metingen verzorgt.

Voor organisaties en verenigingen, zoals energiecoöperaties, ligt er vooral een kans om samen flexibiliteit aan te bieden op de energiemarkt. Als vereniging of coöperatie moet u de officiële rekenregels van de ACM gebruiken voor de verdeling en verrekening van de opbrengsten. Wordt dat niet gedaan, dan is deelname niet toegestaan.

Ook gemeenten kunnen hun eigen infrastructuur, zoals rioolgemalen, laadpleinen of openbare verlichting, inzetten voor vraagrespons. Als gemeente moet u daarbij precies dezelfde regels volgen als bedrijven: er moet een balanceringsverantwoordelijke zijn en alle meet- en datagegevens moeten veilig en correct verwerkt worden volgens de bepalingen van de Energiewet.

Deel 4: meten en gegevensuitwisseling

De Energiewet benadrukt dat het meten van energieverbruik en -opwek betrouwbaar moet gebeuren en dat toegang tot die meetgegevens goed geregeld moet zijn.

Voor uw bedrijf betekent dit dat u altijd een door de netbeheerder erkende meter moet hebben. Voor kleinverbruikers geldt dat analoge meters worden uitgefaseerd: vanaf 1 januari 2026 is de slimme meter met 4 telwerken de wettelijke standaard. Dat betekent echter niet dat u op 1 januari 2026 al verplicht bent om de meter te hebben vervangen. Netbeheerders hebben tot uiterlijk 2028 de tijd om de uitrol uit te voeren, en u bent pas verplicht en boeteplichtig zodra u een officieel bericht ontvangt van de netbeheerder dat uw meter wordt vervangen.

Tegelijkertijd is het verstandig om een slimme meter wél zo snel mogelijk te laten plaatsen. De slimme meter geeft u als ondernemer direct beter inzicht in uw verbruik en teruglevering, maakt dynamische contracten en vraagresponsdiensten mogelijk, en is onmisbaar voor deelname aan energiedelen of energiegemeenschappen.

Voor energiegemeenschappen, zoals coöperaties of verenigingen van eigenaars, geldt dat u alleen meetgegevens van uw leden mag gebruiken als er expliciet toestemming is gegeven. Deze machtigingen moet u administratief vastleggen, bijvoorbeeld in het landelijke portaal van de netbeheerders of door schriftelijke toestemming van leden die u registreert in uw administratie. Daarnaast bent u verplicht te voldoen aan de beveiligingsregels uit de Energiewet, zodat de gegevens van uw leden veilig worden verwerkt en beschermd tegen misbruik. Belangrijk om te weten: u hoeft dit niet vóór 1 januari 2026 volledig ingericht te hebben. U bent pas verplicht machtigingen en databeveiliging te hebben geregeld zodra u start met energiedelen of collectieve diensten waarbij gegevensuitwisseling nodig is.

Ook gemeenten hebben hierin een duidelijke verantwoordelijkheid. Voor de aansluitingen die u als gemeente zelf beheert, bijvoorbeeld voor openbare verlichting of laadpalen, moeten u ervoor zorgen dat de gegevens veilig worden behandeld. Dat betekent dat u technische beveiligingsmaatregelen moeten invoeren en dat u bij incidenten verantwoording moeten afleggen aan de ACM.

Deel 5: aansluiten en transporteren

Netbeheerders hebben de plicht om uw bedrijf of organisatie aan te sluiten en transportcapaciteit te leveren. Toch mogen zij dit weigeren wanneer er sprake is van een tekort aan capaciteit op het elektriciteitsnet. Voor uw bedrijf betekent dit dat u bij een weigering recht heeft op een duidelijke uitleg van de netbeheerder. De netbeheerder moet inzicht geven in de maatregelen en investeringen die worden gedaan om de capaciteit uit te breiden. Uw bedrijf is in zo’n situatie verplicht plannen aan te passen of alternatieven te onderzoeken, bijvoorbeeld door zelf energie op te wekken of energie op te slaan.

Voor organisaties zoals verenigingen van eigenaars en coöperaties geldt dat er zonder toestemming van de ACM geen nieuwe aansluiting of verzwaring van een bestaande aansluiting mag worden gerealiseerd. Dit vormt een duidelijke beperking voor projecten die afhankelijk zijn van extra netcapaciteit.

Als gemeente krijgt u de bevoegdheid om gebieden aan te wijzen waar geen nieuwe gasaansluitingen meer mogen worden gemaakt. Een dergelijk besluit moet altijd worden gemeld bij de ACM; gebeurt dit niet, dan is het besluit ongeldig. Bovendien moet u als gemeente rekening houden met mogelijke schade voor bedrijven. Als uw besluit bedrijven financieel benadeelt, bent u verplicht een vorm van nadeelcompensatie te bieden.

Deel 6: slimme meters en gesloten systemen

De Energiewet regelt de plaatsing van slimme meters bij kleinverbruikers en biedt een juridisch kader voor gesloten distributiesystemen. Zo’n gesloten systeem is een energienetwerk dat niet door een landelijke of regionale netbeheerder wordt beheerd, maar door een eigen beheerder, bijvoorbeeld op een bedrijventerrein of fabrieksterrein.

Voor uw bedrijf geldt dat als u een kleinverbruiker bent, u in principe verplicht bent een slimme meter te accepteren, tenzij u daar expliciet bezwaar tegen maakt. Besluit u bezwaar te maken, dan moet u zich er wel van bewust zijn dat u daardoor wettelijk wordt uitgesloten van het gebruik van dynamische contracten en vraagresponsdiensten. Daarnaast geldt voor bedrijventerreinen die een gesloten systeem willen opzetten een meld- en goedkeuringsplicht bij de ACM. Als deze verplichting niet wordt nageleefd, kan de ACM het gesloten systeem ontbinden.

Voor organisaties zoals coöperaties en VvE’s is de slimme meter onmisbaar wanneer u gezamenlijk energie wilt delen. Zonder slimme meter is het namelijk niet mogelijk om de verrekening juridisch correct uit te voeren en kan er niet aan de wettelijke regels voor energiedelen worden voldaan.

Ook gemeenten hebben hierin een rol. Als u als gemeente betrokken bent bij gesloten distributiesystemen, moeten u erop toezien dat de plicht tot non-discriminatie wordt nageleefd. Dit betekent dat toegang tot het systeem open moet zijn en dat de tarieven gebaseerd moeten worden op de door de ACM vastgestelde methodiek.

Deel 7: leveringszekerheid en nadeelcompensatie

De Energiewet voorziet in compensatie wanneer overheidsingrepen betreffende energie uw bedrijf of gemeente financieel benadelen. Voor uw bedrijf betekent dit dat u recht heeft op nadeelcompensatie als u door een besluit disproportioneel veel schade lijdt. Dit recht geldt alleen wanneer de schade aantoonbaar is en uitgaat boven wat als een normaal maatschappelijk risico wordt beschouwd. Uw bedrijf heeft daarom de verplichting de schade zorgvuldig vast te leggen en te documenteren, zodat u een onderbouwde claim kunt indienen.

Voor gemeenten betekent deze regeling dat u als gemeente bij besluiten, zoals het instellen van gasrestricties, rekening moet houden met mogelijke schadeclaims van bedrijven. Dit legt een duidelijke verplichting op om de belangenafweging en de motivering van het besluit goed vast te leggen. Daarnaast wordt van u als gemeente verwacht dat u, waar nodig, budget reserveren om nadeelcompensatie uit te keren wanneer bedrijven aantoonbaar financieel nadeel ondervinden van de besluiten.

Conclusie

De Energiewet heeft gevolgen voor iedere zakelijke partij die met energie te maken heeft. De belangrijkste thema’s zijn de nieuwe verplichtingen rond energiegemeenschappen, balancering, meten en data, aansluitingen en transport, slimme meters en gesloten systemen.

Voor uw bedrijf en organisatie betekent dit dat u verplicht wordt een balanceringsverantwoordelijke te contracteren en te voldoen aan strenge meet- en dataverplichtingen. U moet bovendien rekening houden met netcongestie en met aanwijzingen die door gemeenten worden vastgesteld. Tegelijkertijd ontstaan er ook nieuwe mogelijkheden, zoals deelname aan energiedelen en het gebruik van vraagresponsdiensten om flexibeler met energie om te gaan.

Voor gemeenten brengt de wet een grotere regierol in de energietransitie met zich mee. Als gemeente krijgt u meer verantwoordelijkheid, maar ook aanvullende verplichtingen om besluiten te melden bij de ACM, om uw keuzes zorgvuldig te motiveren en om bedrijven en organisaties te faciliteren bij de uitvoering van de energietransitie.

Volgende week behandelen we een extra onderwerp: micro-ondernemingen.

Enpron helpt u verder

Wilt u ontzorgd worden in uw energiezaken? Neem contact met ons op en ontdek wat Enpron voor uw onderneming kan betekenen.