De energiemarkt was het afgelopen jaar onstuimiger dan ooit. Gas- en elektriciteitsprijzen bereikten recordhoogtes. Over de leveringszekerheid werd en wordt met veel onzekerheid gesproken. Wij vroegen ons af hoe reëel die angst is. Daarom gingen we in gesprek met Chris Guth, de energiemarktanalist van Engie.

Terugblik 2021: een van de meest extreme jaren sinds decennia

“Het klopt dat 2021 een uitzonderlijk jaar was”, vertelt Guth. “Als je terugkijkt naar de jaarwisseling van ‘20/’21 wisten we niet dat dit ons te wachten stond. We kwamen toen van record lage marktprijzen. Forse, ongekende oplevingen volgden. Niet alleen de stijgende richting was uitzonderlijk, maar ook de beweeglijkheid. Binnen één dag sprongen de elektriciteitsprijzen met €58 per megawattuur omhoog. Zo’n grote sprong is de afgelopen decennia niet eens voorgekomen over een periode van een jaar. Heel extreem dus.”

Optelsom van factoren

Op de vraag wat de oorzaak is van deze uitzonderlijke gebeurtenissen op de energiemarkt, antwoordt de energiemarktanalist: “Het is een optelsom van meerdere factoren. Ook hier ontkomen we niet aan corona. Ons gedrag veranderde wereldwijd: we zaten minder in de auto en hoefden minder te tanken en fabrieken werden verplicht stilgezet. Dit zorgde voor record lage prijzen. Dat betekent over het algemeen dat producenten hun overaanbod gaan corrigeren. Ze produceren dan minder, stoppen de productie of slaan het ergens anders op. Het is een markt waar vraag en aanbod continu balans zoeken.”

Vervolgens ontstond de enorme opleving. “Fabrieken die in 2020 stilstonden hadden in 2021 wat in te halen. Mensen zaten alweer thuis en mensen die thuiszitten, bestellen nou eenmaal meer goederen. De productie daarvan gaat gepaard met een hoger energieverbruik. Vraag en aanbod zoeken altijd naar balans, alleen sloeg dat nu door naar de andere kant.”

De rol van CO2-heffing

Grote vervuilers betalen steeds meer voor de CO2 die zij uitstoten. Hierover vertelt Chris: “Begin 2021 zagen we dat de CO2-prijs opliep als resultaat van aangescherpte klimaatdoelen van de politiek. In Nederland wekken we nog zo’n 75% van de elektriciteit op met fossiele brandstoffen. Dus 25% van de opgewekte elektriciteit is duurzaam en schoon. De verhoogde CO2-prijs heeft daardoor invloed gehad. Maar dat valt in het niets vergeleken met de prijsstijgingen van aardgas en elektriciteit. CO2 was een factor die begin dat jaar een rol speelde, maar gas en kolen, en daarmee ook elektriciteit, hebben dat ruimschoots ingehaald. Aardgas speelt de voornaamste rol in de prijsniveau’s die we nu waarnemen.”

Leveringszekerheid alleen in februari spannend

“Aardgas is de voornaamste reden van de prijzen van nu. Daar is dus flinke krapte. Dat tekort is onder andere ontstaan doordat producenten hun productie in 2020 afschaalden vanwege de lage prijzen. Vervolgens volgde een extreem koud voorjaar waarin we een beroep moesten doen op de gasreserve. In 2021 bleef het aanbod van gas aan Nederland ook nog eens achter. Wij importeren ons gas namelijk voor ongeveer 61% uit Noorwegen, Rusland, Afrika en Azerbeidzjan. Rusland kampte ook met lege gasvoorraden. Zo’n 25% van ons gas importeren wij per schip. Die schepen varen uit naar de landen die de hoogste prijs bieden. Een tijd lang was dat Azië. De vraag of leveringszekerheid nog haalbaar is, is een reële vraag.”

Het antwoord op die vraag is positiever dan verwacht. “Er zit nog gas in de grond en er komt nog gas deze kant op. En we hebben geluk dat de weergoden ons goedgezind zijn. We hebben tot nu toe een relatief milde start van de wintermaanden. We zitten al in januari, dus alleen februari is nog spannend. Daarna kan het natuurlijk ook nog erg koud worden, maar het risico neemt met het verstrijken van de dag af. Het ziet er daardoor minder spannend uit dan we voor de winter dachten.”